Czy pies musi być prowadzony na smyczy?

Wiosenna pogoda zachęca do spacerów, także tych ze zwierzętami. Okazuje się, że zasady dotyczące trzymania zwierząt regulowane są przez poszczególne gminy. Mogą się one istotnie różnić na terenie całego kraju.

Obowiązkiem każdej gminy jest przyjęcie regulaminu utrzymania czystości i porządku na jej terenie. Taki akt prawa miejscowego jest uchwałą rady gminy (rady miasta). Nie ma możliwości wprowadzenia regulaminu np. zarządzeniem wójta (burmistrza, prezydenta miasta).

Źródło prawa

Upoważnienie ustawowe do uchwalenia regulaminu utrzymania czystości i porządku na terenie gminy zawarte jest w przepisach art. 4 ustawy utrzymania czystości i porządku na terenie gminy[1]. Taki akt prawa miejscowego reguluje m.in. sprawy dotyczące:

1. wymagań dotyczących selektywnego zbierania odpadów komunalnych;
2. wymagań dotyczących uprzątania błota, śniegu, lodu i innych zanieczyszczeń z części nieruchomości służących do użytku publicznego;
3. wymagań dotyczących mycia i naprawy pojazdów samochodowych poza myjniami i warsztatami naprawczymi;
4. rodzaje i minimalną pojemność pojemników lub worków, przeznaczonych do zbierania odpadów komunalnych na terenie nieruchomości, w tym na terenach przeznaczonych do użytku publicznego oraz na drogach publicznych;
5. częstotliwości i sposobu pozbywania się odpadów komunalnych i nieczystości ciekłych z terenu nieruchomości oraz z terenów przeznaczonych do użytku publicznego;
6. inne wymagania wynikające z wojewódzkiego planu gospodarki odpadami;
7. obowiązki osób utrzymujących zwierzęta domowe, mających na celu ochronę przed zagrożeniem lub uciążliwością dla ludzi oraz przed zanieczyszczeniem terenów przeznaczonych do wspólnego użytku;
8. wymagania utrzymywania zwierząt gospodarskich na terenach wyłączonych z produkcji rolniczej, w tym także zakazu ich utrzymywania na określonych obszarach lub w poszczególnych nieruchomościach;
9. wyznaczania obszarów podlegających obowiązkowej deratyzacji i terminów jej przeprowadzania.

Tym samym regulamin utrzymania czystości i porządku na terenie gminy jest jednym z najistotniejszych aktów prawa miejscowego z perspektywy codziennego życia mieszkańców. Normy prawne regulują wiele aspektów codziennego życia obywateli. Nieprzestrzeganie reguł postępowania wynikających z regulaminu często może wiązać się z popełnieniem wykroczenia przez osobę, która dopuściła się takiego naruszenia.

Obowiązki opiekunów

Omawiając kwestię obowiązków związanych z trzymaniem zwierząt, które regulowane są w prawie miejscowym, należy wyjaśnić kogo one właściwie dotyczą. Przepis ustawy stanowi o obowiązkach „osób trzymających zwierzęta”. Oznacza to, że obowiązki ustanawiane w regulaminie dotyczą nie tylko ich właścicieli lub posiadaczy. Intencją ustawodawcy jest nałożenie pewnych wymagań, które muszą być przestrzegane przez każdą osobę, która w danym momencie jest opiekunem zwierzęcia. W świetle analizowanych przepisów prawa nie jest istotne na jakiej podstawie dana osoba zajmuje się zwierzęciem. Obowiązki określone przez radę gminy dotyczą np. osoby, która grzecznościowo wyprowadza psa sąsiada.

Reguły muszą być jasne

Wydawać się może, że ustawodawca przyznał dużą swobodę radom gmin w zakresie określania obowiązków osób trzymających zwierzęta domowe. Jednakże uchwalając przepisy prawa miejscowego musi przestrzegać wymogów dotyczących prawidłowej legislacji wynikających z zasady demokratycznego państwa prawnego (art. 2 Konstytucji RP). Dlatego też niedopuszczalne jest ustanawianie obowiązków o bardzo ogólnym charakterze. Za niezgodny z prawem zostanie zatem uznany przepis prawa o brzmieniu np. „Opiekun zwierzęcia powinien trzymać je w taki sposób by nie stwarzało zagrożenia dla ludzi”. Tego rodzaju reguła narusza zasadę określoności przepisów prawa. Wojewoda Dolnośląski w jednym z rozstrzygnięć nadzorczych zaznaczył, że[2]:

Przepisy w zakresie obowiązków osób utrzymujących zwierzęta domowe, mających na celu ochronę przed zagrożeniem lub uciążliwością dla ludzi oraz przed zanieczyszczeniem terenów przeznaczonych do wspólnego użytku, muszą być precyzyjnie sformułowane.

Co z zakazami wstępu?

Rada gminy określając obowiązki osób trzymających zwierzęta nie może ustanawiać zakazów wstępu do określonych miejsc. W przepisach regulaminu utrzymania czystości i porządku na terenie gminy nie można ustanawiać np. zakazu wstępu z psem do parku lub na teren placu zabaw. Nie jest możliwe także wprowadzanie analogicznych ograniczeń w innych aktach prawa miejscowego np. w uchwałach regulujących zasady korzystania z mienia komunalnego. Takie regulacje są kwestionowane przez wojewodów i sądy administracyjne. Uzasadnienie takiego stanowiska można znaleźć w jednym z wyroków WSA w Kielcach[3]

Przepis art. 4 ust. 2 pkt 6 u.c.p.g. nie pozwala na wprowadzenie zakazu wprowadzania zwierząt na określony teren, lecz do ustalenia sposobu postępowania ze zwierzętami w taki sposób, by ich pobyt na terenie przeznaczonym do wspólnego użytku nie był uciążliwy oraz nie zagrażał przebywającym tam osobom. Ustanowienie tak daleko idącego zakazu jak zakaz wprowadzania określonych zwierząt nadmiernie ogranicza swobodę poruszania i przebywania w określonym miejscu właścicieli zwierząt domowych i wykracza poza materię określoną w ustawie.

Smycz i kaganiec

Wiele kontrowersji w praktyce budzi w praktyce uregulowanie wymogów co do wyprowadzania psów na spacerach. Najczęściej przyjmowane rozwiązanie zakłada, że opiekun psa zobowiązany jest do:

1. stałego kontrolowania zwierzęcia;
2. trzymania psa na uwięzi i zwalniania go z niej tylko w sytuacjach w których zwierzę nie będzie stanowić zagrożenia dla innych ludzi lub zwierząt – tylko po założeniu zwierzęciu kagańca;
3. w przypadku niebezpiecznych ras psów i ich mieszańców przyjmuje się, że powinny być one prowadzone w kagańcu przez cały czas.

W ostatnim czasie powstała praktyka orzecznicza, która nakazuje prawodawcom lokalnym ustanawianie bardziej zniuansowanych reguł dotyczących trzymania psów. Wojewodowie i sądy administracyjne zwracają uwagę na konieczność uwzględniania indywidualnych cech zwierząt (np. ich problemów zdrowotnych) i zwalniania opiekunów zwierząt z obowiązku prowadzania ich w kagańcu. Naczelny Sąd Administracyjny[4] wyjaśnia ten problem w następujący sposób:

Generalny nakaz wyprowadzania psów na smyczy i w kagańcu, niezależnie od jego cech i innych uwarunkowań (w tym choroby) może zatem w określonych sytuacjach prowadzić do działań niehumanitarnych. Ponadto, jak wszelkie ograniczenia praw jednostki, także ograniczenia uprawnień właściciela psa bądź nałożenie na niego dodatkowych obowiązków, muszą być wprowadzane z poszanowaniem zasady proporcjonalności.

Jakub Dorosz-Kruczyński