Bieżący rok może się okazać w pewien sposób przełomowy dla tzw. opłaty retencyjnej. Dotyczy to zwłaszcza określenia obowiązków gmin i odpowiedzialności w tym zakresie.

Opłata obowiązuje od 1 stycznia 2018 r. i dotyczy nieruchomości większych niż 3500 m², które nie są położone w ramach obszaru ujętego w systemy kanalizacji otwartej lub zamkniętej. Obowiązek uiszczenia opłaty ciąży na każdym, kto na takiej nieruchomości wykonuje roboty lub posiada obiekty skutkujące wyłączeniem więcej niż 70 % powierzchni biologicznie czynnej (co doprowadza do zmniejszenia naturalnej retencji terenowej). W praktyce zatem, każdy kto wykonuje prace uszczelniające określoną powierzchnię gruntu zobowiązany jest uiścić omawianą opłatę.

Opłatę charakteryzować można z różnych punktów widzenia. Od strony wymiaru istotne są przede wszystkim zagadnienia obowiązku oraz sposobu jej wymierzania.

Obowiązek poboru opłaty został ustawowo przypisany do gmin, ale uzyskane środki stanowią w znaczącej części gwarantowany dochód podmiotu odpowiedzialnego za krajową gospodarkę wodną. Z przepisów wynika, że gminy – w związku z koniecznością wykonywania czynności związanych z poborem – mogą pozostawić w swoich budżetach jedynie 10% wpływów z opłaty. Reszta powinna zostać przekazana do Wód Polskich.

Podkreślić należy, że pobór opłaty jest obowiązkowy. Nie jest to opłata o charakterze lokalnym, a więc gmina nie może zaniechać jej poboru. Nie może również kształtować jej wysokości (np. poprzez zwolnienia lub kalkulację stawki). Po stronie podmiotu zobowiązanego obowiązek zapłaty powstaje z mocy prawa.

Szczególnie ważne jest zatem prawidłowe rozpoznanie poszczególnych etapów jej wymiaru. Istotne są tutaj przede wszystkim dwa aspekty.

Po pierwsze, okoliczności decydujące o zaistnieniu obowiązku uiszczenia opłaty nie są dokładnie definiowanie w ustawie. Brak jest precyzji w zakresie ustalenia znaczenia pojęć: „nieruchomość”; „roboty”; „obiekty budowlane trwale związane z gruntem”; „powierzchnia biologicznie czynna”; „systemy kanalizacji otwartej lub zamkniętej”. Powyższe w połączeniu z niską świadomością społeczną rodzi istotne problemy praktyczne. Trudno jest bowiem jednoznacznie określić, czy w sytuacjach nietypowych występuje obowiązek uiszczenia opłaty.

Po drugie, skomplikowany jest również sposób wymiaru opłaty. Procedura powinna być prowadzona generalnie w oparciu o przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego, ale z częściowym (i dość problematycznym) odesłaniem do stosownych przepisów Ordynacji podatkowej. Niestety obowiązki poszczególnych podmiotów (obowiązanego i organu wymierzającego), a także sposób powstawania obowiązku uiszczenia opłaty, nie odpowiadają przyjętym rozwiązaniom proceduralnym ulokowanym w przepisach Ordynacji podatkowej. Może to powodować liczne problemy praktyczne, w tym zwłaszcza określenie momentu przedawnienia.

Dla obowiązanych do poboru opłaty gmin szczególnym utrudnieniem może być brak posiadania niezbędnych danych. Ustawodawca zobowiązał co prawda podmioty obowiązane do składania stosownych oświadczeń, ale brak ich złożenia nie zwalnia gminy z konieczności wydania tzw. informacji ustalającej wysokość opłaty. Na problem ten zwrócono uwagę w przedstawionym niedawno raporcie Najwyższej Izbie Kontroli (w którym podkreślano konieczność przyjęcia rozwiązań systemowych).

Z udostępnionych do publicznej wiadomości danych wynika, że nawet w dużych samorządach zsumowana wartość wszystkich opłat niekoniecznie jest wysoka. W skali całego kraju środki z tego tytułu będą jednak stanowić dla Wód Polskich istotną część dochodów. W tym kontekście należy zwrócić również uwagę na niezwykle skomplikowaną kwestię prawnej i finansowej odpowiedzialności za brak poboru opłaty i jej nieprzekazanie do Wód Polskich. Wydaje się, że w tym roku praktyka zacznie szukać odpowiedzi na te pytania…

 

Michał Kostrzewa, radca prawny i dr Paweł Grzybowski, Dział Prawa Podatkowego Dr Krystian Ziemski & Partners Kancelaria Prawna sp.k. w Poznaniu, Partner III Krajowego Kongresu Forów Skarbników

Temat opłaty retencyjnej poruszymy podczas III Krajowego Kongresu Forów Skarbników Online 11-12 maja 2021 r. Zapraszamy www.kongresskarbnikow.pl